Gedragsdeskundige: het vak van de vragensteller

Gedragsdeskundige: het vak van de vragensteller

"Sarah van Esch en Carla Hendriks vertellen over hun werk als gedragsdeskundige"

Sarah van Esch (24) werkt sinds een aantal maanden als gedragsdeskundige bij Syndion. Als voormalig stagiaire is Sarah geen onbekende binnen de organisatie. Tijdens haar stage werd Sarah begeleid door ‘oude rot in het vak’ Carla Hendriks (67), die sinds december 2020 van haar pensioen geniet. Het tweetal spreekt over de uitdagingen en valkuilen van het vak, de lessen die ze leerden en hun visie op het werk.

,,Ik ben eigenlijk begonnen als gymdocent”, vertelt Sarah. ,,Maar ik kwam er al snel achter dat ik het gedrag van mensen veel interessanter vind dan het geven van gymles.” Sarah besloot daarom de master orthopedagogiek te doen. Tijdens haar opleiding tot gymdocent gaf ze onder andere les op een ZML-school. ,,Dat vond ik zo ontzettend leuk. Ik wilde daarom graag in de gehandicaptenzorg gaan werken. En zo ben ik uiteindelijk bij Syndion terecht gekomen.”

Ook Carla heeft haar hart verloren aan de gehandicaptenzorg. Ze begon in de jeugdhulpverlening en kwam er al snel achter dat ze meer wilde. ,,Ik wilde meer van het gedrag van mensen weten en begrijpen dus ik besloot te gaan studeren. En dat is uiteindelijk een hele goede zet geweest.” Na 15 jaar in de jeugdhulpverlening gewerkt te hebben, maakte Carla de stap naar de gehandicaptenzorg en in 2007 kwam ze in dienst van Syndion. ,,Ik vind het belangrijk om iets voor kwetsbare mensen te kunnen doen. Mensen waar iets mee aan de hand is. Nou geldt dat natuurlijk voor meer doelgroepen in de hulpverlening, maar ik vind mensen met een beperking gewoon ook heel leuk om mee te werken.”

'Zo anders'

Breder, diverser en complexer. Sarah en Carla noemen het beiden wanneer ze gevraagd wordt waarom die gehandicaptenzorg toch zo leuk is. Sarah: ,,Ik vind de combi van een verstandelijke beperking en daarbij het gedrag en de problematiek ontzettend interessant. Het loopt bij mensen met een verstandelijke beperking zo anders dan wanneer je een normale ontwikkeling hebt.” Carla vult aan: ,,Hoe kun je ze even ver brengen in het leven als anderen? Hoe kun je ze laten participeren? Dat is iets wat me altijd heeft aangetrokken: hoe kun je mensen uit de hoek halen van het aparte.”

,,Wij zijn het vak van de vragensteller”, vervolgt Carla. ,,Dat vertelde iemand mij ooit en dat heb ik altijd onthouden. Een goede pedagoog geeft geen antwoorden maar stelt vragen. Je bent namelijk heel snel geneigd om met oplossingen te komen, maar het is belangrijk dat je mensen de kans geeft om zelf met een oplossing te komen.” Sarah knikt instemmend: ,,Het moet niet zo zijn dat ik degene ben die gaat vertellen wat er moet gaan gebeuren. Mijn missie is om met elkaar te kijken: wie is deze persoon en hoe kunnen we hem met elkaar het beste helpen om zijn leven zo mooi mogelijk in te vullen. Samenwerking vind ik echt heel erg belangrijk.”

Moeilijk gedrag

Carla: ,, Voor begeleiders is het soms lastig om met moeilijk gedrag om te gaan. Als dat gedrag op een bepaalde locatie niet goed te begeleiden is wordt verhuizing naar een andere locatie vaak te snel als enige oplossing gezien. Ik hoop dan als gedragsdeskundige wat lucht te brengen door nieuwe ideeën aan te dragen waardoor ze dat negatieve beeld kwijt raken.” Een valkuil is dat soms de persoon achter het probleem wordt vergeten, vertelt Sarah. Carla beaamt dat: ,,Het is zo belangrijk om die persoon achter de cliënt niet uit het oog te verliezen. Elke cliënt is uiteindelijk ook gewoon maar een mens die iets met zijn leven wil.” Het bieden van perspectief en het stellen van doelen is volgens het tweetal dan ook een belangrijke taak binnen de gehandicaptenzorg en als gedragsdeskundigen dragen ze daar graag aan bij.

,,Wij hebben geen kant en klare oplossingen”, vertelt Sarah. ,,Maar soms willen mensen die wel. Dan kun je het gevoel krijgen dat het direct anders moet; er moet direct een oplossing komen. ‘Jij bent de gedragsdeskundige, los jij het maar op’, wordt er dan geroepen. Zo werkt het natuurlijk niet”, vult Carla aan. Een escalatie op een locatie waarbij een cliënt bijvoorbeeld zeer agressief is, vinden zowel Carla als Sarah één van de lastige kanten van hun vak. ,,Er is dan geen tijd om te overleggen. In een crisissituatie moet je direct antwoord geven en dan moet je op jezelf vertrouwen. Je doet dan wat je op dat moment denkt dat het beste is,” vertelt Sarah.

Valkuil

,,Het is een rol waarin je moet groeien”, aldus Carla. ,,De kennis heb je wel, maar om het te leren toepassen. Daar gaat tijd overheen.” Ook het bewaken van de positie van de gedragsdeskundigen binnen een organisatie is iets dat je moet leren, vertelt Carla. ,,Stel er is een crisis en de manager is er niet. Voor je het weet zit je er middenin; je komt dan op een andere stoel terecht en eigenlijk moet je dat niet willen. Maar het is een valkuil waar je in blijft trappen.”

In de loop der jaren is er veel veranderd in de gehandicaptenzorg. Zijn er zaken die vroeger beter waren dan nu? Carla: ,,Je houdt je nu veel meer bezig met geldstromen en indicaties dan vroeger het geval was. Eigenlijk zou je je daar helemaal niet mee bezig moeten houden. Vroeger kon je je veel meer op de inhoud richten.” Maar er zijn ook zeker dingen verbeterd, weet ook Carla. ,,De invloed die een cliënt heeft, is nu groter.” Sarah vult aan: ,,Ik denk dat de zeggenschap en de eigen regie van de cliënt door de jaren heen zeker is toegenomen.”

Zeggenschap

Het werk is daardoor wellicht lastiger maar vooral ook uitdagender geworden, beamen Sarah en Carla. ,,Je hebt echt met veel meer mensen te maken. Het netwerk om de cliënt heen is echt een partner geworden waar je rekening mee moet houden. Daar kon je in het verleden misschien nog wel omheen, maar dat is nu niet meer het geval”, aldus Carla. Sarah vult aan: ,,Dat maakt het ook leuk. Je moet veel meer nadenken over hoe je iemand op de beste manier zeggenschap en regie over zijn eigen leven geeft. Dat komt uiteindelijk ten goede van de cliënt.” Volgens Carla maakt het je scherp. ,,Van kritische verwanten leer je het meest. Het is op het moment zelf niet leuk, maar het zijn wél de mensen waar je het meest van leert.”

Terugkijkend op haar loopbaan bij Syndion is Carla natuurlijk trots op dat wat ze bij de cliënten heeft bereikt. ,,Als je ziet dat iemand een stap maakt in zijn ontwikkeling dan is dat mooi om te zien. Maar waar ik ook heel erg trots op ben, is de bijdrage die ik heb geleverd aan de ontwikkeling van de digitale ondersteuningsplan en het cyclisch werken. Toen dat werd ingevoerd dacht ik: Yes! Dat hebben we met een aantal mensen samen opgezet en dan is het enorm leuk als dat ook echt wordt uitgevoerd. Daar hebben we als vakgroep een bijdrage aan geleverd.”

,,Bij Syndion heb je als gedragsdeskundigen met heel veel verschillende mensen en taken van doen. Met cliënten, verwanten, begeleiders, maar ook met de directie. Je denkt mee over het beleid, schrijft behandelplannen. Ons werk is heel afwisselend. Die diversiteit maakt ons werk heel erg interessant, elke dag weer”, vertelt Sarah. ,,Elke dag is daardoor anders en steeds ligt er weer een nieuwe uitdaging klaar. Er zijn nog wel honderd dingen die ik kan leren.”